Factcheck: geen bewijs dat Vlaamse landbouwers de duurzaamste ter wereld zijn

In De Verkiezingstafel op Play4 zei CD&V-voorzitter Sammy Mahdi: ‘De duurzaamste landbouwers ter wereld: die zitten bij ons. Dat is wetenschappelijk bewezen.’ Partijgenoten deden al gelijksoortige uitspraken. De studie waarnaar CD&V verwijst, bewijst dat punt evenwel niet. Duurzaamheid behelst meer dan klimaat alleen. Aspecten als biodiversiteit en hoe intensief landbouw is, moeten ook meegenomen worden. Dat blijkt uit onderzoek in het kader van de Factcheckmarathon van de Lage Landen.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In De Verkiezingstafel op Play4 van 27 mei deed Sammy Mahdi (CD&V) de uitspraak: ‘De meest duurzame landbouwers van de wereld: die zitten bij ons. Dat is wetenschappelijk bewezen.’

Linda De Win – die ook in de aflevering zat – antwoordde: ‘Al die megastallen? Al die stikstof in de lucht?’

‘De meest duurzame landbouwers van de wereld’, herhaalde Mahdi. Hij gaf daar verder geen context bij.

Dat de Vlaamse landbouw de duurzaamste ter wereld is, daarop hintten ook andere CD&V-kopstukken al. Minister van Landbouw Jo Brouns bijvoorbeeld zei in een interview met De Krant van West-Vlaanderen: ‘Er is geen enkele plek ter wereld waar het voedsel zo duurzaam gemaakt wordt.’

‘Onze Vlaamse landbouw is bij de duurzaamste ter wereld en daar zijn we trots op’, lezen we in het partijprogramma van de CD&V (p. 348).

Klopt Mahdi’s uitspraak? Hebben wij de ‘duurzaamste landbouwers ter wereld’?

Klimaatvriendelijkheid van één sector

Met ‘wetenschappelijk bewezen’ doelt Mahdi op een studie van het Instituut voor Landbouw, Visserij en Voedingsonderzoek (ILVO) over de klimaatimpact van Vlaamse melk, laat Mahdi’s woordvoerder weten. ‘Meest klimaatvriendelijke melk komt uit… Vlaanderen’, kopt het ILVO op zijn website. Met klimaatvriendelijk doelt het onderzoek op de CO2-uitstoot per liter melk.

Onderzoekers van het ILVO hebben 146 Vlaamse melkveebedrijven doorgelicht. ‘Hun gemiddelde koolstofvoetafdruk blijkt de laagste van alle bekende scores wereldwijd’, vertelde Veerle Van linden – de projectcoördinator van dat onderzoek – in september 2023 aan Knack.

‘Het klopt dat onze boeren zeer efficiënt werken en dat er al grote inspanningen zijn geleverd, zeker op het vlak van klimaatvriendelijkheid’, weet professor bio-economie Liesbet Vranken (KU Leuven).

Mahdi gebruikt het ILVO-onderzoek om uitspraken te doen over de hele landbouwsector. Zijn woordvoerder verdedigt die keuze. ‘Ook inzake varkenshouderij en akkerbouw is Vlaanderen volgens de onderzoekers bij de betere leerlingen van de klas’, zegt hij.

Projectcoördinator Van linden nuanceert die aanname in een gesprek met Knack: ‘De data staan nog niet op punt voor varkens en akkerbouw. Bij de varkensbedrijven die we al gescand hebben, zitten we bij de betere, maar zeker niet bij de beste ter wereld.’

Ook professor Jo Dewulf (UGent) vindt de redenering van Mahdi te kort door de bocht: ‘Je kunt geen uitspraak doen over de volledige landbouwsector op basis van een of twee deelsectoren.’

Duurzaamheid is meer dan klimaatvriendelijkheid

Volgens Van linden is klimaatvriendelijkheid – waar het onderzoek naar peilde – bovendien niet hetzelfde als duurzaamheid. ‘Het is niet oké om klimaatvriendelijke productie aan duurzaamheid gelijk te stellen’, zegt ze.

‘Beweren dat onze landbouwsector de meest duurzame is op basis van één milieu-indicator zoals CO2-uitstoot, is heel kort door de bocht’, bevestigt professor landbouweconomie Erik Mathijs (KU Leuven).

Betere criteria?

De Europese Commissie ontwikkelde een reeks criteria om te beoordelen of landbouw duurzaam is of niet.

De Europese Commissie maakt daarbij het onderscheid tussen milieu-duurzaamheid, sociale duurzaamheid en economische duurzaamheid. Binnen milieu-duurzaamheid zijn naast klimaatverandering ook de bescherming van natuurlijke grondstoffen als water en biodiversiteit van belang.

Vooral rond biodiversiteit voldoet Vlaanderen nog niet aan wat de EU als duurzame landbouw beschouwt. Zo produceert de landbouw te veel stikstof, wat bijgevolg de diversiteit aan dieren en planten bedreigt.

‘De stikstofuitstoot is sinds de jaren ’90 wel al gehalveerd’, vertelt de woordvoerder van minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V).

Intensiteit landbouw ook belangrijk

Verschillende experts wijzen het aantal dieren aan als grootste tegenvoorbeeld van een ‘duurzame’ landbouw.

‘Doordat we zeer veel dieren per vierkante meter hebben is de invloed op de lokale natuur groot’, vertelt Vranken bijvoorbeeld.
Uit data van Statistiek Vlaanderen blijkt dat Vlaanderen voor varkens de grootste veedichtheid heeft van Europa.

In een opiniestuk in Knack hebben Kris Verheyen (UGent) en Kris Decleer (INBO) hun bedenkingen bij de bewering dat de Vlaamse landbouw de duurzaamste ter wereld zou zijn geuit. Zij maken van de intensiteit van de Vlaamse landbouw hun centraal argument. ‘Deze landbouw leidt onvermijdelijk tot een grote milieu-impact, zelfs indien de milieu-impact per eenheid geproduceerd product laag is’, lezen we.

Die intensieve landbouw treft bovendien niet alleen Vlaanderen. De Vlaamse veeteelt draait volgens Verheyen en de Decleer op grote hoeveelheden geïmporteerd veevoer. ‘Dat legt een aanzienlijke druk op landbouwgrond in het buitenland’, vertellen ze.

‘Er is geen bewijs om aan te tonen dat onze landbouwers de duurzaamste zijn van de wereld’, besluit Van linden. Zij coördineerde de studie waarop Mahdi zich voor zijn uitspraak baseert.

Deze factcheck kwam tot stand in het kader van de factcheckmarathon van de Lage Landen met als partners Knack, VRT NWS, RTBF, Factcheck Vlaanderen, Pointer-NCRV, Het Algemeen Dagblad, en deCheckers.